حرکت ایران به‌سوی حمل‌ونقل دریایی پاک؛ وزارت نفت وارد مسیر کربن‌زدایی شد
در نخستین اقدام رسمی وزارت نفت برای ورود به حوزه کربن‌زدایی حمل‌ونقل دریایی، نشست تخصصی بررسی الزامات کاهش انتشار کربن با حضور مسئولان و کارشناسان برگزار شد. این نشست نقطه آغاز تعریف پروژه‌های فناورانه و تدوین نقشه راه ملی برای کاهش آلایندگی ناوگان دریایی کشور محسوب می‌شود.
به گزارش خبرگزاری مهر به نقل از وزارت نفت، شهراد کوکبی، دبیر انجمن مهندسی دریایی ایران، با اشاره به اهمیت این نشست اظهار کرد: ایران باید با تکیه بر ظرفیت‌های علمی، صنعتی و جایگاه ژئوپلیتیکی خود، یک برنامه مستقل و جامع برای کربن‌زدایی ناوگان دریایی طراحی و اجرا کند.
الزامات بین‌المللی و تأثیر بر کشورهای نفت‌محور
کوکبی با اشاره به سخنان مدیرکل امور اوپک و سازمان‌های بین‌المللی وزارت نفت، تأکید کرد: اگرچه کنوانسیون تغییرات اقلیمی اهداف کلی کاهش انتشار را تعیین کرده، اما اجرای عملی این الزامات از مسیر نهادهایی مانند سازمان بین‌المللی دریانوردی (IMO) انجام می‌شود. این مقررات، به‌ویژه برای کشورهای نفت‌محور، چالش‌برانگیز بوده و می‌توانند مستقیماً بر اقتصاد و ناوگان دریایی ایران اثرگذار باشند.
فرصت در دل تهدید؛ بازطراحی حمل‌ونقل دریایی
دبیر انجمن مهندسی دریایی ایران تصریح کرد: در کنار تهدیدهای زیست‌محیطی، این مقررات فرصتی برای بازنگری در ساختار حمل‌ونقل دریایی کشور و ارتقای جایگاه ایران در زنجیره جهانی ارزش ایجاد می‌کنند. توسعه فناوری‌های پاک و زیرساخت‌های مرتبط می‌تواند زمینه‌ساز حضور فعال ایران در بازارهای نوظهور کربن باشد.
چارچوب حقوقی و سیاست‌گذاری ملی
کوکبی تأکید کرد: برنامه کربن‌زدایی باید بر اساس اسناد بالادستی مانند سیاست‌های کلی توسعه دریامحور و برنامه هفتم توسعه تدوین شود. همچنین باید با برنامه ملی مقابله با تغییرات اقلیمی و الزامات IMO هم‌راستا باشد تا از نظر حقوقی قابل دفاع و از نظر سیاست‌گذاری منسجم باشد.
پوشش فنی و عملیاتی؛ از فناوری‌های کمکی تا سوخت‌های پاک
در مرحله نخست، استفاده از فناوری‌های کاهش انتشار مانند بادبان‌های دوار و سامانه‌های بهینه‌سازی سوخت در دستور کار قرار دارد. در مرحله گذار، تمرکز بر توسعه زنجیره تأمین سوخت‌های پاک شامل تولید، ذخیره‌سازی، حمل، توزیع و سوخت‌رسانی در بنادر خواهد بود.
اهداف کمی و زمان‌بندی اجرای برنامه
برنامه کربن‌زدایی شامل کاهش تدریجی عرضه سوخت‌های فسیلی دریایی، افزایش سهم سوخت‌های پاک در سبد بانکرینگ کشور و ارتقای شاخص‌های فنی IMO در طراحی و عملیات کشتی‌هاست. نقاط کنترل و بازبینی در سال‌های ۲۰۳۰، ۲۰۴۰ و ۲۰۵۰ برای ارزیابی پیشرفت و اصلاح مسیر پیش‌بینی شده‌اند.
ابزارهای اقتصادی و بازار کربن
کوکبی گفت: طراحی سازوکارهای قیمت‌گذاری انتشار و تجارت کربن بر اساس پروتکل GHG، امکان فروش مازاد کاهش انتشار به‌صورت «واحدهای انتشار» در بازارهای بین‌المللی یا انتقال آن به صندوق IMO را فراهم می‌کند. این سازوکار انگیزه مالی برای ارتقای کارایی ناوگان ایجاد خواهد کرد.
تأمین مالی و ایجاد صندوق ملی کربن‌زدایی
برای پشتیبانی مالی از این برنامه، ایجاد «صندوق ملی کربن‌زدایی دریایی» با پیوند به بورس انرژی و صندوق توسعه صنایع دریایی پیشنهاد شده است. این صندوق مأموریت تأمین منابع برای توسعه فناوری‌های کاهش انتشار، ارتقای ناوگان و ارائه مشوق‌های بندری مانند تخفیف تعرفه خدمات به کشتی‌های کم‌انتشار را بر عهده خواهد داشت.
دیپلماسی و چانه‌زنی بین‌المللی
در حوزه بین‌المللی، ارائه بسته جامع حقوقی–فنی در IMO و اوپک برای اخذ معافیت یا تخفیف در جریمه‌ها و همکاری با کشورهای نفت‌محور و در حال توسعه برای تعدیل مقررات و جذب حمایت‌های مالی و فنی در دستور کار قرار دارد.
نظارت، پایش و حاکمیت اجرایی
کوکبی پیشنهاد کرد: تشکیل «ستاد مستقل کربن‌زدایی دریایی» ذیل شورای هماهنگی توسعه دریامحور و مکران، مسئولیت نظارت، پایش و گزارش‌دهی را بر عهده گیرد. این ستاد باید سامانه یکپارچه MRV را ایجاد کرده و گزارش‌های پیشرفت را به‌صورت عمومی منتشر کند.
نقشه راه ملی برای گذار به ناوگان دریایی پاک
در پایان، کوکبی تأکید کرد: با توجه به الزام‌های برگشت‌ناپذیر کربن‌زدایی در حمل‌ونقل دریایی، تدوین نقشه راه ملی با محوریت شورای هماهنگی توسعه دریامحور ضروری است. این نقشه باید با افق توسعه دریایی کشور هم‌راستا بوده و بر توسعه فناوری‌های انرژی، سوخت‌رسانی، ذخیره‌سازی و مدیریت انرژی کشتی‌ها تمرکز داشته باشد.
هم‌افزایی میان سیاست‌گذاری کلان، ظرفیت‌های فنی وزارت نفت و فناوری‌های پاک، مسیر گذار منصفانه و رقابت‌پذیر ایران را در بازار جهانی حمل‌ونقل دریایی تضمین خواهد کرد.
