مستند «رمز و راز جان» امروز سیزدهم شهریور، در قالب فصل سوم مجموعه «آئینه عمر» از شبکه چهار سیما پخش می‌شود. این فیلم مستند، روایتگر زندگی و منش علمی–فرهنگی پروفسور داریوش فرهود، بنیان‌گذار علم ژنتیک در ایران، است و فراتر از شرح افتخارات دانشگاهی، به وجوه انسانی و اخلاق‌محور اندیشه او می‌پردازد.
محمود رضا عباسی، کارگردان اثر، در توضیح انتخاب سوژه می‌گوید: «دکتر فرهود نه‌فقط به‌عنوان پژوهشگری صاحب‌نظری که ژنتیک را در آزمایشگاه تعریف کرد، بلکه به سبب نگاه اخلاقی و حرمت‌مدارانه‌اش به کرامت انسان‌ها، الگوی بی‌مانندی است. قصد داشتیم پرده از رازهایی برداریم که از پشت صحنه پژوهش و تألیف او تا کاربرد علم در خدمت اجتماع امتداد دارد.»
در این مستند با تمرکز بر سه محور اصلی، تصویرِ جامعی از سلوک علمی و فرهنگی استاد فرهود ارائه می‌شود:
- تحقیق و راهبری در تأسیس انستیتوها و گروه‌های ژنتیک پزشکی
- تألیف یازده جلد «ایران فرهنگی»؛ پژوهشی سترگ در معرفی میراث فکری و تمدنی ایران
- تأکید بر اخلاق در پژوهش و ارتباط ژنتیک با کرامت انسانی
ویژگی‌های متمایز «رمز و راز جان» در زبان تصویری و ساختار آرام آن است. سکانس‌ها با ریتمی تأمل‌برانگیز تدوین شده تا مخاطب فرصتی یابد در کنار روایت زندگی، ابتدا به درون‌مایه‌های فلسفی و سپس به دستاوردهای عملی استاد توجه کند. استفاده از تصاویر بایگانی‌شده، گفت‌وگو با شاگردان و بررسی دست‌نوشته‌های فرهود، فضا را به‌گونه‌ای تعریف کرده که بیننده همراهی‌اش کند در سفری از آزمایشگاه تا کتابخانه.
دستاوردهای کلیدی استاد فرهود در مستند:
- پایه‌گذاری بخش ژنتیک پزشکی در دانشگاه تهران و تربیت نسل اول متخصصان این حوزه
- عضویت در آکادمی‌های بین‌المللی و نمایندگی ایران در کنفرانس‌های جهانی ژنتیک
- تدوین و انتشار مجموعه «ایران فرهنگی» در ۱۱ جلد، مرجعی بی‌بدیل برای پژوهشگران حوزه فرهنگ و تاریخ
فصل سوم «آئینه عمر» به تهیه‌کنندگی صدرا صدوقی و کارگردانی رضا عباسی، فرصتی فراهم می‌کند تا با معرفی ۲۶ چهره برجسته علوم انسانی، فرهنگ و هنر، عمق تأثیر آنها بر جامعه ایران به نمایش درآید. «رمز و راز جان» پنج‌شنبه‌ها ساعت ۱۹ و تکرار آن جمعه‌ها حوالی ساعت ۱۲:۳۰ از شبکه چهار پخش می‌شود.
تماشای این مستند، نه‌تنها فرصتی برای شناخت ابعاد پنهان یک دانشمند برجسته است، بلکه تلنگری است بر اهمیت پیوند علم با اخلاق و فرهنگ در راه‌پیمایی ایران به سوی آینده‌ای پایدار و انسان‌مدار.
