۳۰ درصد محصولات کشاورزی در کشور هدر میرود رویداد «مپکا» به دنبال راهکارهای کاهش ضایعات
در حالی که بیش از یکسوم محصولات کشاورزی و مواد غذایی ایران در مسیر تولید تا مصرف به ضایعات تبدیل میشوند، پیامدهای اقتصادی، محیطزیستی و اجتماعی این حجم هدررفت، زنگ خطری برای امنیت غذایی و بهرهوری منابع کشور به صدا درآورده است. رویداد «مپکا» (مدیریت پسماند و کاستن از ضایعات کشاورزی) با تمرکز بر پژوهشهای کاربردی و اتصال مستقیم پژوهشگر و صنعت، بهدنبال ارائه راهکارهای عملی جهت نصف کردن این رقم تا سال ۱۴۱۱ است.
چالشهای اساسی ضایعات کشاورزی
ضایعات کشاورزی تقریباً در همه سطوح زنجیره تامین، از برداشت و حملونقل تا توزیع و مصرف رخ میدهد. دادههای موجود نشان میدهد:
- حدود ۳۰ درصد مصرف آب بخش کشاورزی (یعنی نزدیک به ۱۰ میلیارد مترمکعب) به دلیل ضایعات هدر میرود
- سرمایهگذاری در نهادهها، سموم، کود و نیروی کار معادل همین درصد عملاً به جوی آب یا زبالهدان میپیوندد
- فقدان آمار دقیق و پهنهبندی ضایعات در سطح محصولات، مانع اولویتبندی سرمایهگذاری و طراحی سیاستهای مؤثر شده است
در اسناد بالادستی مانند سند ملی امنیت غذایی دانشبنیان، هدف کاهش ضایعات به ۱۵ درصد تا سال ۱۴۱۱ تعیین شده، اما برنامههای میانمدت (مثلاً برنامه هفتم توسعه) تعهد مشخص و اجرایی در این زمینه ندارند.
مهمترین محورهای استراتژیک جهت کاهش ضایعات
- تقویت زنجیره سرد و بستهبندی صنعتی برای افزایش ماندگاری پس از برداشت
- مکانیزه کردن عملیات برداشت و نگهداری با بهرهگیری از فناوریهای دقیق (IoT و سنسورهای رطوبت)
- ایجاد بانک اطلاعات متمرکز ضایعات به تفکیک محصول و منطقه
- ترویج سیستمهای مشارکتی مثل بانکهای غذا برای بازیابی محصولات نزدیک انقضا
- تبدیل ضایعات اجتنابناپذیر به کود زیستی، بیوگاز و انرژی پاک
مپکا؛ از ایده تا بهرهبرداری صنعتی
رویداد مپکا تلاش میکند پژوهشهای علمی را به طرحهای قابل اجرا و بازارپسند پیوند دهد. این رویداد در دو بخش برگزار میشود:
- بخش مسئلهمحور: تمرکز بر نیازهای مندرج در اسناد ملی و اعطای گرنت تا سقف ۵ میلیارد ریال برای رسیدن به نمونه آزمایشی
- بخش تقاضامحور: شناسایی نیازمندیهای صنایع بزرگ کشاورزی و انعقاد قرارداد مستقیم پژوهشگر با بخش خصوصی برای تجاریسازی
حمایت از تیمهای برتر شامل اعتبار مالی، استقرار در مرکز نوآوری جهاد دانشگاهی و منتورینگ تا رسیدن به مراحل صنعتی است.
جمعبندی و چشمانداز
در اقلیم کمآب استانهایی مانند اصفهان، کاهش ضایعات کشاورزی میتواند صدها میلیون مترمکعب آب ذخیره کند و بازگشت زندهرود را تسهیل نماید. با تکمیل نقشه ضایعات، شفافسازی قوانین و توسعه مناسبات صنعت و دانشگاه، امکان تحقق نیمنگاهی که تا سال ۱۴۱۱ ضایعات را نصف کند، در دسترس قرار میگیرد. اگر مپکا بتواند راهحلهای مبتنی بر نیاز واقعی کشاورز و صنعت عرضه کند، نهتنها امنیت غذایی بهبود مییابد، بلکه اقتصاد کشاورزی نیز از بار سنگین هدررفت رهایی خواهد یافت.
About the Author
