افصحالملک یزدی؛ شاعری که از شاه قاجار لقب گرفت و از رضاشاه نشان همایونی
زندگی و آغاز مسیر ادبی افصحالملک یزدی
سید ابراهیم یزدی، مشهور به افصحالملک یزدی، از شاعران و خوشنویسان برجسته یزد در دوره قاجار و پهلوی بود که زندگی پرفراز و نشیبی را پشت سر گذاشت. او در سال ۱۲۸۳ هجری قمری در روستای بنادک سادات یزد به دنیا آمد. پس از درگذشت مادر در کودکی و مشکلات خانوادگی، در نوجوانی برای تأمین معاش به حرفه حکاکی روی آورد و سپس در خوشنویسی مهارت یافت. همین مسیر، مقدمهای برای ورود او به دنیای شعر و ادب شد.
ورود به محافل ادبی تهران و دریافت لقب از مظفرالدین شاه
افصحالملک در ۲۶ سالگی راهی اصفهان و سپس تهران شد و به محافل ادبی پایتخت راه یافت. در سال ۱۳۱۸ قمری با حمایت میرزا علیاصغر خان اتابک، صدراعظم وقت، به دربار مظفرالدین شاه قاجار معرفی شد. قصاید او مورد توجه شاه قرار گرفت و در سال ۱۳۲۰ قمری طی فرمانی رسمی، لقب «افصحالملک» به او اعطا شد. پیش از آن، اشعارش را با تخلص «جلالی» میسرود.
فعالیتهای اداری و دریافت نشان همایونی از رضاشاه
بر اساس اسناد تاریخی، افصحالملک در سال ۱۳۲۱ هجری شمسی به عنوان وکیل عدلیه یزد و در سال ۱۳۳۵ قمری به عنوان رئیس عدلیه این شهر منصوب شد. در سالهای پایانی عمر، هنگام سفر به تهران برای درمان بیماری کلیه، به رضاشاه پهلوی معرفی شد و با سرودن قصیدهای در ستایش او، نشان همایونی دریافت کرد.
آثار ادبی و جایگاه شعری افصحالملک
افصحالملک در قالبهای مختلفی چون غزل، مثنوی، قصیده و قطعه شعر سروده است. هرچند بسیاری از آثار او از میان رفته، اما منظومه شِکرنامه در ۴۵۷ بیت و بخشی از غزلیات و قصایدش باقی مانده است. نمونههایی از اشعار او در منابعی چون تذکره سخنوران یزد، تاریخ یزد و مجموعههای کتابخانه وزیری و کتابخانه ملی ایران ثبت شده است.
بازتاب تاریخی در اشعار افصحالملک
اشعار او تنها به مضامین عاشقانه و ادبی محدود نبود، بلکه به رویدادهای تاریخی نیز پرداخته است. از جمله میتوان به سرودههایی درباره درگذشت شیخ محمدجواد خراسانی، فجایع رشت در زمان حمله روسها و بمباران مدینه توسط وهابیان اشاره کرد.
بازگشت به یزد و درگذشت
افصحالملک پس از مدتی اقامت در تهران، به دلیل شدت بیماری به زادگاه خود بازگشت. او در سال ۱۳۴۵ قمری (۱۳۰۵ شمسی) در سن ۶۲ یا ۶۳ سالگی درگذشت و پیکرش در حرم امامزاده جعفر(ع) یزد، در کنار آرامگاه آیتالله میر سیدعلی حائری یزدی به خاک سپرده شد.
میراث ماندگار افصحالملک یزدی
- دیوان اشعار شامل غزلیات و قصاید
- مثنوی تمثیلی شِکرنامه در بحر متقارب
اندک آثار باقیمانده از افصحالملک یزدی نشاندهنده مهارت او در بلاغت و سخنپردازی است؛ شاعری که توانست هم در دربار قاجار جایگاهی ویژه بیابد و هم در آغاز سلطنت پهلوی مورد توجه قرار گیرد.
About the Author
