پدیده پول مدرن قوانین فقهی را با پیچیدگی روبرو کرده است
پدیده پول در قرن بیستویکم، با ماهیت پیچیده خود، قواعد سنتی فقهی را به میز آزمونی تازه کشانده است. ظهور ابزارهایی مانند بیتکوین، استیبلکوینها و دیفای، پرسشهای جدی درباره ارزش زمانی پول، خلق اعتبار و مصادیق ربا مطرح کرده است.
تحول ماهیت پول و ضرورت بازنگری فقهی
ماهیت پول امروز فراتر از سکه و اسکناس است. بانکها دیگر واسطه صرف در گردش نقدینگی نیستند و با عملیات خلق پول، سهم عمدهای در نقدینگی کشورها ایفا میکنند. در این شرایط، شناخت دقیق پول—از نرخ بهره و تورم تا کارکرد «بهره مشروع»—پیششرط طراحی احکام فقهی متناسب با نیازهای اقتصادی است.
فقهی که همچنان تنها به درآمد ثابت و معاملات ساده میپردازد، نمیتواند پیچیدگیهای ابزارهای مالی مدرن را پوشش دهد. برای مثال ارزش زمانی پول، یعنی تغییر قدرت خرید از زمان و نقطهای به نقطه دیگر، باید در چارچوب شرعی–فقهی شفاف شود تا سود مشروع از سود ربوی قابل افتراق باشد.
مسیر پیشرو برای فقه معاصر
برای همگام شدن با تحول پولی، لازم است فقیهان اقتصادی و کارشناسان بانکی رویکردی مشترک داشته باشند و ساختار فقه پولی را بازتعریف کنند:
- تعریف معیارهای شفاف برای ارزش زمانی پول، تورم و سود مشروع
- راهاندازی میزهای گفتوگو میان فقیهان، اقتصاددانان و فعالان فناوری مالی
فقه معاصر با پذیرفتن چالشهای نوین اقتصادی میتواند چارچوبی ارائه دهد که ضمن احترام به آموزههای شرعی، پاسخگوی نیازهای بازار باشد. تنها در این صورت است که قواعد فقهی، از نظریههای کلاسیک عبور کرده و نقش مؤثری در پویایی اقتصاد اسلامی ایفا خواهد کرد.
About the Author
