تراز تولید و مصرف برق کشور در ماه‌های اخیر منفی باقی مانده و واردات از ترکمنستان برای پایداری شبکه به بیش از ۵۰۰ مگاوات رسیده است. کارشناسان پیش‌بینی می‌کنند با تکمیل ظرفیت‌های جدید، این مقدار تا ۷۰۰ مگاوات افزایش یابد. در مقابل، صادرات برق ایران تقریباً به صفر رسیده و در پایین‌ترین سطح تاریخی قرار گرفته است.
ایران ظرفیت تبادل ۳۰۰۰ مگاواتی با همسایگان را دارد و هم‌اکنون از ترکمنستان، آذربایجان و ارمنستان واردات انجام می‌دهد. صادرات محدود هم به پاکستان و افغانستان صورت می‌گیرد و با ترکیه تبادل دوطرفه امکان‌پذیر است. سیاست کلی مبتنی بر تراز صفر است؛ بدین معنی که در زمان مازاد تولید، برق صادر و در دوره‌های کمبود، مثل فصل گرما، واردات افزایش می‌یابد.
بر اساس آمار رسمی توانیر، در روز ۲۲ مرداد حدود ۴۰۰ مگاوات برق به کشور وارد و تنها ۸۰ مگاوات صادر شده است. این آمار نشان می‌دهد اولویت حفظ ثبات شبکه و جلوگیری از خاموشی‌های گسترده بر صادرات کوتاه‌مدت اولویت پیدا کرده است. همزمان با اجرای ۱۴ طرح توسعه‌ای بزرگ در صنعت برق و افتتاح ۲۶ پروژه مهم در شمال کشور با سرمایه‌گذاری بیش از ۶۰۰۰ میلیارد تومان، تلاش می‌شود فشار بر شبکه کاهش یابد.
یکی از عوامل اصلی کسری تولید امسال، خشکسالی و افت محسوس ذخایر آبی سدهاست. در مرداد ظرفیت تولید نیروگاه‌های برق‌آبی از ۹۵ هزار مگاوات به حدود ۳۰ هزار مگاوات در شهریور کاهش یافت و برخی واحدها مانند کارون ۳ و کارون ۴ نیز به‌طور موقت از مدار خارج شدند. در شبانه‌روز گذشته از مجموع ۱۲ هزار مگاوات ظرفیت برق‌آبی، تنها در برخی ساعات کمتر از هزار مگاوات در مدار قرار داشت.
مدیرعامل شرکت توانیر اعلام کرده است که واحدهای جدید حرارتی و نیروگاه‌های تجدیدپذیر تا حدی کسری را جبران کرده‌اند، اما همچنان در ساعات اوج بار ناترازی محسوس است. در نتیجه، خاموشی‌های برنامه‌ریزی‌شده در برخی مناطق اجرا می‌شود؛ هرچند مراکز حیاتی مانند بیمارستان‌ها و نهادهای امنیتی از این محدودیت مستثنی هستند.
آمارها حاکی است که پیک مصرف امسال ۳ درصد کاهش یافته و حدود ۲۵۰۰ مگاوات پایین‌تر از سال گذشته بوده است. کارشناسان این وضعیت را نتیجه موثر سیاست‌های مدیریت مصرف و کنترل بار می‌دانند که با اجرای طرح‌هایی مثل کاهش ساعات روشنایی معابر و تشویق مشترکان به مصرف کمتر، تا حدودی بار شبکه را تعدیل کرده است.
برای تقویت تراز برق و جلوگیری از افت امنیت انرژی، برنامه نصب پنل‌های خورشیدی کوچک‌مقیاس در پشت‌بام منازل و صنایع در دستور کار قرار گرفته است. همچنین گازرسانی مطمئن به نیروگاه‌های حرارتی و ارتقای خطوط انتقال برای کاهش تلفات شبکه از دیگر تدابیر در حال اجرا هستند.
پیش‌بینی می‌شود با بهره‌برداری کامل از پروژه‌های جدید نیروگاهی تا پایان امسال، واردات برق کاهش یافته و صادرات به سطوح قبل بازگردد. تداوم اجرای طرح‌های توسعه‌ای و مدیریت بهینه مصرف، کلید دستیابی به تراز متعادل تولید و مصرف برق در کشور خواهد بود.
